Polisin Karar Alma Etkinliğinin Arttırılmasında Vak’a Metodunun Kullanılması

[admin]

ÖZET

"Polis,görevi gereği anlık, hızlı kararlar almak durumundadır. Ancak sosyal olayların çoğu zaman öngörülememeleri nedeniyle, polis hazırlıksız yakalanmakta ve kararsızlık yaşamaktadır. Bu durum çoğu zaman telafisi imkansız sonuçlar doğurmaktadır. Örneğin, bir kişinin bıçakla birisine saldırmakta olduğunu gören polis çoğu zaman imkanı olmasına rağmen elindeki silahları kullanmakta tereddüt etmekte ve mağdurun zarar görmesine neden olmaktadır. Veya tam tersi, ikna ile çözülebilecek bir problemde polis silah kullanmakta ve bunalım geçiren bir kişiyi öldürebilmektedir. Sözkonusu sorunların çözümünde polisin karar verme hız ve etkinliğini arttıracak becerilerle donatılması olumlu sonuçlar doğuracaktır. Bu çalışmada, polisin karar alma etkinliğinin arttırılmasında vak’a metotlarının kullanılabilirliği irdelenmiştir."

1. GİRİŞ

Emniyet mensuplarıyla ilgili sık yapılan tartışmaların belki de başında olaylara müdahale zamanlaması ve tarzıyla ilgili sorunlar gelmektedir. Bu kapsamda kamuoyunda; “ polis bu acımasız olayda neden silah kullanmadı?, polis müdahale için neden bu kadar bekledi?, polis sorunu silah kullanmadan da çözebilirdi çünkü adam silahsızdı ve mağdura bir şey yapamazdı, adamın elindeki rehineyi dikkate almadan yapılan müdahalenin böyle sonuç vereceği belliydi” vs. sözleri çok sık duyarız. Sözkonusu olaylarda şüphesiz polis iyi niyetlidir. Ancak, muhtemelen olaylara müdahale zamanı ve tarzı konusunda karar alma noktasında, polis bazı sıkıntılar yaşamaktadır. Sözkonusu sıkıntıların çözüm metoduna ilişkin aldığı kararların polise faturasının ağır olması polisin karar alma sürecindeki tedirginliğini daha da arttırmaktadır. Ancak, her halükarda polis, hem görevini etkin bir şekilde yerine getirmek ve hem de kendisine gelecek zararları asgariye indirmek açısından olaylara müdahale zamanlaması ve tarzı konusunda iyi bir bilgi ve uygulama donanımına sahip olması gerekmektedir. Polisin eğitim programları boyunca edindiği bilgileri uygulamaya koymayı öğrenebileceği teknik ise vak’a analizleridir.

Vak’a çalışması bir vak’anın tüm etkileşimlerini de dikkate alarak özgün ortamı içerisinde anlaşılmasını ve duruma has çözüm metotlarının geliştirilmesini sağlayan ampirik irdelemedir(Yin, 1994). Vak’anın önemli özelliklerini açıklayacak yeterli verinin toplanması ve yorum yapılması, çalışmanın kendi doğal ortamı içerisinde yapılması(Bassey, 1999) vak’a çalışmalarında dikkate alınması gerekli önemli iki husustur. Vak’aların bazıları bireylerin davranışlarının analizine vurgu yaparken diğer bazıları vak’a’yı bir olayın bir yönüne ilişkin yaklaşım ve tanım olarak ele almıştır. Başka bir tanımda ise vak’a, genelleştirmenin sözkonusu olmadığı durumlarda bir olay hakkında mümkün olduğu kadar bilgi toplamak ve analiz etmek olarak tanımlamıştır. Genel bir tanım vermek gerekirse vak’a analizi, “bir olayı bütün yönleriyle ve özel durumları içerisinde ele alarak tanımsal ve analitik bir yaklaşımla geniş bir anlayış çerçevesinde kompleks bir durumu anlama metodudur”(Case Study Evaluations, 1990). Vak’a metodunda katılımcılara bir konu verilir ve bir çok değişkeni göz önünde bulundurmaları talep edilir. Katılımcıların karar almalarında birçok değişkeni dikkate almaları ve olayın bir çok yönünü aynı anda görmeleri talep edilir(Eren, 2000).

Özellikle uygulama kabiliyetinin önemli olduğu meslek dallarında(askeri eğitimlerde, itfaiye kurtarma operasyonlarında, dağcılık, operasyon düzenleme ve sualtı-suüstü taarruz vs. ) mutlaka kullanılması gerekli vak’a analizleri bireylerin teorik olarak kazandığı bilgileri uygulayabilme kabiliyetlerini geliştirecektir.

2. POLİS EĞİTİMİNDE VAK’A METODUNUN ÖNEMİ

Polis, bazı durumlarda illegal olaylara müdahale tarzı ve zamanlaması konusunda kararsızlıklar yaşamaktadır. Sözkonusu kararsızlıklar neticesinde çoğu durumlarda iş işten geçmekte ve olay sonuçlanmış olmaktadır. Bu durumda polisin müdahalesinin suçu önleme boyutunda bir anlamı kalmamaktadır. Dolayısıyla, polisin karar alma hız ve etkililiğini arttırmak polisin performansı açısından kritik faktör olmaktadır.

Örneğin, 2002 senesinde, Adana’da bir bayanı bir bıçak vasıtasıyla rehin alan bireye müdahale zamanı ve tarzı konusunda polis uzun süre kararsız kalmış ve bunun sonucu olarak polislerin ve halkın gözü önünde kadın, sanık tarafından bıçaklanmıştır. 2002 senesinde İstanbul’da yaşanan bir başka olayda ise banka soymaya gelen iki kişinin bir güvenlik görevlisi tarafından vurulmaları neticesinde, “acaba polis silah kullanmadan olayı çözemez miydi?” şeklinde kamuoyunda uzun süren tartışmalar yaşanmıştır. Benzer olaylar sıklıkla yaşanmakta ve polis, birçok parametreyi dikkate alarak müdahale etmesi gerektiği olaylara müdahale tarzı ve zamanı konusunda çoğu zaman yavaş kalmaktadır. Polisin karar alma hız ve etkinliğini arttırmada vak’a metodu ve simülasyon tekniklerinden yararlanılması etkin bir çözüm olabilir.

Yönetici yetiştirmede yıllardır kullanılan vak’a ve simülasyon tekniklerinin polis eğitiminde kullanılması açısından yapısal bir sorun bulunmamaktadır. Polis açısından özgünlük ve önem arzeden belirli olayların arşivlenmesi veya belirli senaryoların üretilmesi ve bunların bir hoca eşliğinde belirli bir polis grubuyla tartışılması polisin karar alma becerilerini arttıracaktır.

Polisin vak’alarla, çalışma yaşamına hazırlanması, iletişim, ilişki kurma, karar verme, inisiyatif alabilme, biliteral eleştiri yapabilme, alternatif çözümler üretme vs. konularda yeteneklerinin gelişmesini sağlayacaktır. Öte yandan, polisin çalıştığı birimlerin iç işleyişine yönelik vak’alar geliştirilebilir ve kurum içi hijyenik koşullar bu şekilde daha etkin hale getirilebilir( Örneğin, çatışmacı bir durumla ilgili yaklaşımlar, kurum içi iletişim, yetki kullanımı ve yetki alanlarının belirlenmesi, motivatörlerin empatik olarak değerlendirilmesi vs.).

3. POLİS EĞİTİMİNDE VAK’A METODU KULLANMANIN YARARLARI

Polislerin gerek örgün eğitimlerinde ve gerekse hizmet içi eğitim programlarında Vak’a metodundan yararlanmanın faydalarını aşağıdaki gibi sıralayabiliriz,

· Vak’a analizleri polislerin teşhis etme ve problemi tanımlama yeteneklerinin geliştirilmesinde önemli etkiye sahiptir. Olayların nedenlerine derinlemesine nüfuz etmeden sadece semptomlarını gidermeye çalışmanın problemin çözümüne katkı sağlamayacağını düşündüğümüzde, polislerin problemleri derinlemesine analiz etme ve sorun çözmelerinde vak’a analizlerinin önemli katkılarının olacağını söyleyebiliriz(Rees ve Porter, 2002).

· Polislere meslek yaşamlarına atılmadan önce karşılaşabilecekleri (yaşanmış ve yaşanabilecek) olaylara müdahale konusunda aktif öğrenme ve rol alma sağlar. Böylece polis benzer olaylara müdahale konusunda hazır hale gelmiş olur.

· Belirli gruplar halinde bir araya gelen polislerin bir sorunu çözmeye çalışmaları takım anlayışı içerisinde hareket etmelerini geliştirecektir.

· Vak’a analizinde belirli konular hakkında görüşlerini anlatan bireylerin bir yandan sunum kabiliyetleri artarken, öte yandan bir problem hakkında proaktif çözüm üretebilme kabiliyetleri gelişecektir.

· Vak’a analizleri polise eğitim programı buyunca edindiği bilgileri karmaşık durumlar boyutunda değerlendirme olanağı sağlar. Böylece analiz yapma kabiliyeti gelişir(Jennings, 1996).

· Polis incelemiş olduğu vak’alardan belirli karakterlerin belirli durumlarda nasıl davrandıklarına ilişkin genel hükümler çıkarır ve geleceğe ilişkin öngörülmeme yapabilme kabiliyeti gelişir.

· Vak’aların genellikle yaşanmış ve yaşanabilecek olaylarla ilgili olması polisin olayların derinliğine nüfuz etmesini ve hazırlıklı olmasını sağlar.

· Görev sırasında karşılaşılan sorunlarda alınan kararların bir faturası olacaktır. Sözkonusu kararlarda başarısız olunması halinde birilerinin can,mal veya prestij kaybına uğraması sözkonusu olabilir. Bu nedenle olası sorunların sanal vak’alarla analiz edilmesi sözkonusu olumsuzlukları asgariye indirecektir. Bu yönüyle vak’a metoduyla öğrenme deneme yanılma tekniğinin avantajlarını içerisinde barındırırken, dezavantajlarını içermemektedir.

· Vak’alar polisin iş yaşamında karşılaşabilecekleri özgünlük içeren konulardan oluşurlar. Bu durum polisin öğrenmesini kolaylaştıracaktır.

· Vak’alar simülasyon yöntemiyle bilgisayar ortamında sanal olarak canlandırılabilir ve polisin kendisini senaryonun bir parçası olarak görmesi sağlanabilir.

· Polis, vak’a çalışmalarıyla edinmiş olduğu teorik bilgilerin pratik olarak nasıl kullanılabileceğini öğrenmiş olur(Rees ve Porter, 2002).

· Vak’a çalışması memur olsun, amir olsun her katılımcının aktif katılımının sağlanması, duruma uygun pozisyon alınması, kısaca belirsizlik ve bulanık ortamlarda kişinin inisiyatif ele almasına yönelik becerilerinin geliştirilmesini sağlar.

· Vak’a analizinin gerektiğinde kamuoyunda farklı alanlardan kişilerin katılımları sağlanarak onların gözüyle de olayların analizine olanak sağlanması polisin kararlarda başarısızlığını ve eleştirilmesini asgariye indirecektir.

4. VAK’A METODUNDA AŞAMALAR VE POLİS EĞİTİMİNE YÖNELİK VAK’A HAZIRLAMADA DİKKATE ALINMASI GEREKLİ HUSUSLAR

Vak’a analizinin başlangıcında çözülmesi gerekli bir konu yazılı olarak katılımcılara dağıtılmakta ve herkesin konuyu bireysel olarak okumaları istenmektedir. Vak’ayı okuyan katılımcılar önce küçük gruplar halinde konuyu tartışmakta daha sonra bir yönlendiricinin başkanlığında daha büyük gruplarla devam etmektedirler. Tartışmalarda kesinlikle ayıplama olmamalı ve başkan konunun mecrasından saptırılmasını önlemelidir. Öte yandan, dikkat edilmesi gerekli diğer bir husus da herkesin fikrini ayıplamadan söyleyebileceği bir iklimin oluşturulmasıdır.

Vak’a metodunun aşamalarını sistematik olarak aşağıdaki gibi ortaya koyabiliriz;

- Amaca uygun bir konunun bulunması,

- Konuyla ilgili vak’anın hazırlanması,

- Vak’anın katılımcılara dağıtılması(mümkünse görsel boyutunun da hazırlanarak) ve kısıtların belirlenmesi

- Her katılımcının vak’ayı okuyarak analiz etmesi,

- Küçük grup çalışmaları,

- Tüm katılımcıların bir araya gelerek bir yönlendirici başkanlığında konuyu tartışmaları,

- Tartışma sonuçlarının ortaya konulması.

Vak’alar hazırlanırken durumun gereklerine göre belirli ilkelerin dikkate alınması gerekmektedir. Belirli bir program dahilinde olmayan ve sistematik olarak hazırlanmamış bir vak’a katılımcılara bir şey kazandırmayacağı gibi motivasyonlarını da kıracaktır. Vak’a hazırlamada dikkate alınması gerekli ilkeler aşağıda belirtilmiştir;

- Vak’a analiziyle amaçlanan hususlar katılımcılara önceden anlatılmalıdır(Tellis, 1997).

- Hazırlanan vak’alar hayali olmaktan çok polisin görevi sırasında karşılaşabileceği durumlarla ilgili olmalıdır.

- Vak’a, öğrencilerin ilgisini çekecek karmaşıklık ve zorlukta olmalıdır. Yani eğitime katılan kişiler vak’aları üzerinde çalışılmaya değer görmelidirler. Çok kolay veya aşırı zor olan bir vak’ayı analiz etmek için genellikle kimse dikkatini vermeyecektir.

- Polisin iş yaşamında daha önce karşılaştığı veya karşılaşabileceği bir olay seçilmelidir.

- Vak’alar polisin görev yaptığı ortam veya toplum içerisinden seçilmelidir. Örneğin Türkiye’de görev yapan polislere yönelik seçilen vak’a konuları Yeni Zelanda ile ilgili olmamalıdır.

- Vak’a analizinde yönlendirici kişi genellikle direkt müdahale etmemeli, dolaylı bir üslup kullanmalıdır. Aksi takdirde katılımcılar yaratıcılıklarını ortaya koyamayacaklardır.

- Vak’aların analizlerinde katılımcılardan gelen dirençlerin azaltılmasında eğiticinin vak’a analizi konusunda uzman olması ve onları motive ederek yönlendirmesi gerekmektedir. Katılımcılığın olmadığı ve herkesin vak’a analiz derslerini birer angarya olarak görmeleri yarardan çok zarar getirecektir.

- Eğitim amacıyla hazırlanan vak’aların içerikleri basitten karmaşığa doğru bir seyir izlemelidir. Aniden karmaşık vak’alara geçmek katılımcılarda bıkkınlık yaratabilir.

- Vak’a analizi yapacak grup 12 kişiden az, 40 kişiden fazla olmamalıdır. Katılımcıların belirtilen sayıdan az olmaları tartışmadaki katılımcıların motivasyonunu kırdığı gibi fazla olması da katılımcıların her birinin söz hakkı alamamasına neden olmakta ve konuşamayan bireyler ortamdan sıkılmaktadırlar(Eren, 2000).

5. SONUÇ

Polisin işi gereği görevinin insanlarla ilgili olması ayrı bir sorumluluk ve dikkat getirmektedir. Karşılaştığı olaylarda karar almak ve uygulamak zorunda olan polis, alacağı kararların hem kendisi hem de olayın tarafları için telafisi mümkün olmayan sonuçlar yaratabileceğinden dolayı çoğu durumlarda karar almakta gecikmektedir. Ancak, kararın gecikmesi de yanlış karar kadar olumsuz sonuçlar doğurabilmektedir. Bu durumda polisin farklı durumlarda olaylara müdahale konusunda hızlı ve doğru karar almalarının sağlanması önemli hale gelmektedir. Genelde teorik yönü ağır basan eğitim müfredatının polisin karar alma becerileri üzerinde olumlu etkilerinin sınırlı olduğunu söyleyebiliriz. Bu durumda vak’a çalışmaları polisin etkin karar alma becerisini geliştirecek önemli bir eğitim tekniği olarak karşımıza çıkmaktadır.

Bir konuyla ilgili olası veya olmuş özgün olayların öğrencilerin karar alma ve sorun çözme becerilerinin geliştirilmesi amacıyla sistematik olarak incelenmesi olarak tanımlayabileceğimiz vak’a çalışmaları polis eğitiminde ayrı bir öneme sahiptir. Alınan teorik eğitimin uygulanabilirliğinin önemli olduğu hatta polisin her şeyden önce iyi bir uygulayıcı olması gerektiğini düşünürsek, polisin göreviyle ilgili karar alma ve uygulama becerisini geliştirecek en etkin yöntemlerden birisinin vak’a çalışması olduğu söylenebilir.

Polisin karşılaşabilecekleri olayları önceden görmesi, aktif öğrenmeyi sağlaması, deneme yanılma yönteminin avantajlarını içerisinde barındırması, karar alma hız ve etkililiğini arttırması, özellikle bilgisayar ortamında sanal ortamda hazırlanan simülasyon teknikleriyle özgün olayların canlandırılarak polisin hem izleyici ve hem de katılımcı olarak olayın içerisine çekilmesi, amir veya memur olsun her kesimden katılımcıların rol bilinçlerini geliştirmesi ve olayı somutlaştırması vs. vak’a çalışmalarının önemli yararlarındandır.

Vak’aların analizlerinde katılımcılardan gelen dirençlerin azaltılmasında eğiticinin vak’a analizi konusunda uzman olması ve onları motive ederek yönlendirmesi gerekmektedir. Katılımcılığın olmadığı ve herkesin vak’a analiz derslerini birer angarya olarak görmeleri yarardan çok zarar getirecektir.

KAYNAKÇA
1.Bassey M, case study resarch in educational settings, Open University Press, Buckingam, 1999,
2.Case Study Evaluations, United States General Accounting Office, november, 1990, pp. 14-15.
3.Eren Erol, Stratejik Yönetim ve İşletme Politikası, Beşinci baskı, beta basım yayım dağıtım, İstanbul, Ocak 2000, s. 449.
4.Jennings David, Strategic management and the Case method, Journal of management Development, Vol: 15, No:9, 1996, pp. 5-6.
5.Rees W. David, Porter Christine, The Use of case Studies in management training and development, Industrial and Commercial training, Vol: 34, Nr: 1, 2002, pp. 5 – 8.
6.Rees w: David – Porter Christine, “The Use of Case Studies in management Training and Development, Part 1”, Industriel and Commercial Training, Vol:34,No:1, 2002, pp. 5-7.
7. Tellis Winston, “ Application of a Case Study Methodolg”, The Qualitative Report, Vol:3, No:3, September, 1997, pp: 2 - 3.
8.Yin R.K., Case Study Resarch: Design and Methods, 2 nd edition, Sage, London, 1994, pp. 18-32.

DOÇ. DR. HASAN İBİCİOĞLU - Süleyman Demirel Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, İşletme Bölümü,
kaynak: Çağın Polisi Dergisi