Jandarma Genel Komutanlığı Subay, Astsubay, Uzman Erbaş ve Memur Alımları. >>> TIKLAYINIZ <<<<
Jandarma Forum sayfasına hoşgeldiniz, sitemiz günden güne gelişmektedir. Amacımız doğru ve güncel bilgiyi paylaşmaktır. Sizlerde tecrübeli olduğunuz ve uzmanlaştığınız konularda paylaşım yaparak katkıda bulunabilirsiniz. Sitemiz nezdinde kurumları yada kişileri hedef alacak söylemler ile kurumlara ait Hizmete Özel, Gizli vb. dereceli evrakların paylaşımı yasaktır. Ayrıca kişi ve kurum ile ilgili forumda açık bilgiler paylaşılması yasaktır. Sitemizde paylaştığımız konularda alıntıladığımız bazı kanun maddelerinde konuyu incelediğiniz gün itibariyle ilgili kanun maddesinde tümüyle veya kısmi değişiklik yada tamamen hükmünü yitirmiş olabileceğini, dolayısı ile bu konulara göre hareket edilmemesi gerektiğini, paylaşılan bu konuların fikir edinilmesi amacıyla paylaşıldığını unutmayınız. jandarmaforum.com bu anlamda her hangi bir sorumluluk kabul etmemektedir. İyi Forumlar, Dileriz. Jandarma Forum Yönetimi.

Durdurma, Kimlik Sorma, Kimlik Tespiti

Kolluk personeli açısından önem arz eden makale ve dergi yazıları
Forum kuralları
Forumlarda soru sormak, bilgi danışmak yada bildiğiniz bir konuda paylaşım yaparak katkıda bulunmak için ve forumlardaki içeriklerden tam olarak faydalanmak/görüntülemek için ÜYE olmanız, üye iseniz ÜYE GİRİŞİ yapmanız gerekmektedir. Forumlarda kişi ve kurumlarla ilgili açık bilgiler paylaşmak yasaktır. Forumlarda şahısları hedef alan paylaşımlar yasaktır.
Jandarma Subay, Astsubay ve Uzman Erbaş Alımları 2023 yılı idari para cezaları Acil Yardım/İhbar/Danışma Hatları - Önemli Telefon Numaraları Mutluluğa Kurşun Sıkma SGRadyo Polis Radyosu Askeri ve Mesleki Tanımlar Askeri / Mesleki Nezaket ve Görgü Kuralları Trafik Cezaları Jandarma Telefon Rehberi GGM Adres ve Telefon Numaraları AMATEM Adres ve Telefon Numaraları
Kullanıcı avatarı
admin
Doğrulandı
Site Yöneticisi
Site Yöneticisi
Mesajlar: 1783
Kayıt: 25 Mar 2019, 01:03
Konum: https://jandarmaforum.com
İletişim:
Durum: Çevrimdışı

Durdurma, Kimlik Sorma, Kimlik Tespiti

#1

Mesaj gönderen admin »

Durdurma ve kontrol, kimlik sorma, kimlik tesbit etme

Kolluğun ‘kimlik sorması’ ile ‘kimlik tesbit etmesi’ arasında fark vardır. Kimlik tesbit etme; o kişinin polis kayıtlarına geçirilmesidir. Buna karşılık kimlik sorma, kişiyi kayıtlara geçiren bir işlem değildir.

Kolluk suç işlenmesini önlemek veya işlenmiş suçların faillerini ele geçirmek için, kimlik sorabilir (PVSK 4/A).

Bu şekilde kimliği sorulan kişi bir hüviyet belgesi göstererek, kimliğini belirlemek mecburiyetindedir.

Kimliği belirlenemeyen kişinin üzeri aranabilir ve kolluğun ilgiliyi, kimliğini belirleyinceye kadar nezarete alma yetkisi doğar. Bu kişiler hakkında parmak izi alma ve fotoğraf çekme işlemi uygulanabilir.

I - Durdurma ve kontrol

Anayasamıza göre, her türlü arama işlemi için hakim kararı veya kanunla yetkili kılınan makamın yazılı emri bulunmalıdır (Any. “2001-4709” 20). Ancak arama sayılmayan “durdurma ve soru sorma”, “durdurma ve kimlik sorma”, “durdurma ve kimlik tesbiti” veya “durdurma ve sıvazlıyarak silah kontrolu yapma” (Stop and frisk) gibi işlemler için belli bir Kanunun kolluğu açıkça arama yetkisi verdiği haller saklıdır.

Polisin şahısları yolda durdurarak “suç işlenmesini önlemek” veya “işlenmiş suçların faillerini bulmak” amacı ile, onlara çeşitli sorular veya kimlik sormasının yasal kaynağı, PVSK m.17 idi. Bu tür bir yetkinin kullanılabilmesi için yakalama ve aramada gereken derecede olmamakla birlikte, basit bir şüphenin mevcut bulunması da gereklidir.

Arama Yönetmeliği, kolluğun vatandaşı yolda durdurabilmesi için, “umma derecesinde makul şüphe” bulunması gerektiğini düzenlemiştir (Arama Y. 27).

Durdurma yakalama değildir. Yakalama sayılması için fiilen denetim altına alınması gereklidir.

Durdurulan kişiye, durdurma sebebinin oluşmasına veya şüpheye yolaçan davranışları hakkında sorular sorulabilir. Durdurulan kişi üzerinde giysilerinden herhangi biri çıkarılmadan “yoklama biçiminde bir kontrol” yapılır (Arama Y. 27/5).

Yüksek Mahkeme Terry davasında (1), polis memurunun tecrübesine dayanarak, izlediği davranışlardan, o şahsın bir suç işleme yolunda olduğuna inanırsa veya şahsın silahlı olduğu ve halen bir tehlike yarattığı kanaatine ulaşırsa, o şahsı durdurup sorular sorup üst araması yapabileceğini kabul etmiştir.

Yolda durdurulan kişi kimliğini ispat edemez ise, hakkında bilgi toplamak üzere 24 saate kadar gözaltına alma yetkisi doğar. Bu takdirde kişinin kimliğinin belirlenebilmesi amacıyla parmak izi alınabilir ve resmi çekilebilir.

Vatandaşın yolda durdurularak ona sorular sorulması, yakalama değildir. Teknik anlamda arama ve elkloyma da değildir. Bu nedenle yakalama, arama ve elkoyma için kanunlarda öngörülen koşullar burada aranmaz. Bu nedenle durdurma ve kimlik sorma, üst araması yapmak için ayrı bir tanım aranması gerekmiştir. Polisin durdurduğu kişiden yola çıkılarak bir kriter geliştirilmiştir: ‘polisin sorduğu soru üzerine, makul bir vatandaş, kendisini halen “serbest” hissedebilecek fakat oradan ayrılmaması gerektiğine inanabilecek idi ise’, polisin başvurduğu tedbir yolda durdurma ve kimlik sorma tedbiridir (2). Bir başka ifade ile, sadece polisin sübjektif olarak durdurma sırasında sahip olduğu maksat ve düşünce geçerli olmayıp, olayın dışa yansıması ve kişi üzerinde bıraktığı izlenim de önemlidir.

Durdurma ve sıvazlayarak silah kontrolü yapma. Yolda durdurulan kişiler üzerinde yapılan aramanın diğer bir amacı da tehlikenin önlenmesidir. Bu nedenle kişinin silahlı olduğu veya halihazırda bir tehlike yarattığı konusunda makul bir şüphe doğmuş olmalıdır. Bu nedenle, durdurma sırasında sadece sıvazlama yolu ile kontrol yapılabilirse de, bazı hallerde polisin ilgilinin cebine elini sokması kabul edilebilir. Bu yetkinin doğabilmesi için, cebinde silah bulunduğundan şüphelenilmesi gerekir.

II - Kimlik sorma

1) Önleme Amaçlı Kimlik Sorma Yetkisi: Polisin kimlik sorma yetkisi 1980 yılında 2260 sayılı kanunla kabul edilmiştir (3). İlgili kimliğini göstermezse, üstünün aranması gerekir. Bu takdirde o konudaki usul kurallarına uyulması gerekecektir.

Mevcut bir tehlikenin uzaklaştırılması (veya bir suçun aydınlatılması) amacıyla polis bir kişiye kimlik sormak yetkisine sahiptir. Diğer taraftan, somut olaylar bir yerde suç işlemeye hazırlanıldığını, suçun işlendiğini veya kararlaştırıldığını ortaya koyarsa, polis orada bulunan kişilerin kimliklerini tesbit edebilir. Toplum bakımından önemli bir tesis, resmî bir bina veya tehlike içinde olan bir başka obje söz konusu olup da, bu tesise, binaya veya objeye karşı suç işlenebileceğini gösteren somut olaylar mevcut ise, polis binanın içinde veya yakınlarında bulunan kimselerin kimliklerini sorabilir. Netekim, PVSK m. 4/A, polise suç işlenmesini önlemek amacıyla, kimlik sormak yetkisi vermiştir.

2) Adlî görev ile kimlik sorma: Polis Vazife ve Salâhiyetleri Kanununa göre, polis (suç işlenmesini önlemek veya) işlenmiş suçların faillerini ele geçirmek için kişilere kimlik sorabilir. Ancak, kendisinin polis olduğunu belirleyen belgeyi göstermesi şarttır. Böyle bir istek karşısında, herkes kimlik belgesi göstererek, kimliğini belirlemek zorundadır.

Polisin, kimliğini belirleyemeyen kişiyi 24 saat gözaltında tutma ve bu süre zarfında kimliğini tesbit etmek için araştırma yapma yetkisi vardır (PVSK 4/A). Bu yetki polise, kişiyi karakola götürme yetkisi de verir. Kimliğin yanı sıra ruhsat, yetki belgesi gibi kişinin yanında bulundurması gerekli belgeler de istendiğinde tetkik edilmek üzere yetkili memura gösterilmelidir.

III - Kimlik tesbiti.

1) İdari amaçlı kimlik tesbiti: 1973 yılında çıkartılan 1774 sayılı Kimlik Bildirme Kanunu, konaklama, dinlenme tesislerinde kalanların kimliklerinin tesbit edilmesine ilişkin hükümler içermektedir. Vazifesi sırasında soru soran memura kimliği konusunda cevap vermemek bir kabahattir (KK 40).

Sıkıyönetim Kanununun 19.9.1980 tarihinde 2301 sayılı kanunla değiştirilen 16. maddesine göre, sıkıyönetim ilân edilen yerlerde kimliklerine dair kasten gerçeğe uymayan bilgi verenler veya bilgi vermekten kaçınanlar 3 aydan 1 yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılırlar.

Diğer taraftan, mülga Ceza Kanunu resmî bir varaka tanzimi sırasında kendisine veya başkasının hüviyet ve sıfatı hakkında yalan bayanda bulunan kişiyi, bundan dolayı zarar meydana gelirse 3 aydan l seneye kadar hapisle cezalandırılmakta idi (mülga TCK 343).

2) Parmak izi almak: Mevzuatımız polise belli hallerde, belli kişilerin parmak izini almak ve fotoğrafını çekmek yetkisini (PVSK 5) vermektedir. Fizik kimliğin tespitini düzenleyen (CMK 81), kimliği belli olmayan ağır suç faili ile ilgili, ayrı bir düzenlemedir.

Bir insanın parmak izi başkasınınkine benzemez, değişmez, değiştirilemez. Parmak izi bu özellikleri nedeniyle kişilerin tekrar teşhis edilmesine yarar. Parmak izi bir nevi hüviyet tespitidir.

Kanaatimizce, bir kişinin polis kayıtlarına geçirilmesi ‘şüphenin isnad halini alması’ ile birlikte, kabul edilmelidir. Bu nedenle, kimlik tesbiti için resim çekilmesini (PVSK 5) uygun bulmamaktayız.

Savcı tarafından gönderilen tahkikat evrakının, o kişinin sanık veya mahkûm olduğunu göstermesi ve suçun ağır hapis cezasını gerektiren suç veya tüzükte sayılan suçlardan biri olması halinde mümkündür (PVSK 5).

3) Kimlik tesbitinin şartları: Kanaatimizce, zabıtanın adlî görevi çerçevesinde tekrar tanımaya yarayan tedbirlere başvurabilmesi için, şüphenin isnat teşkil edecek kadar yoğunlaşmış olması şart olmalıdır, yani belli olaylara dayanan ‘kuvvetli şüphe’ bulunmalıdır. Netekim Alman Kanunu StP0 163b 1 bunu kabul etmiştir. Suç teşkil eden bir fiilin aydınlatılması için gerekli ise, suç işlediğinden şüphelenilmeyen bir kişinin de kimliği tesbit edilebilmelidir.

Bu tesbit işleminde tanık dinlenmesi sırasında uygulanan kurallar uygulanır (StP0 69). Ancak, ‘şüpheli’ hukuk durumunda olmayan bir kişi hakkında kimlik tesbiti için alınan tedbirlerde ‘orantılılık kuralı’ gözönünde tutulmalıdır (StP0 163b, II).

Kimlik tesbiti amacıyla başvurulan tedbirler zorlama niteliği aldığında, ilgilinin rızası alınmalıdır.

Polisin kimlik belirlemek amacı ile kişiyi gözaltında tutabileceği süre bizde 24 saattir (PVSK 4/A). Kanaatimizce, kimlik tesbiti amacıyla yapılan özgürlük kısıtlaması toplam olarak 12 saati geçmemeli ve kimlik tesbitinin zorunlu kıldığı süreden fazla devam etmemelidir (StP0 l63 c).

Gözaltında tutulan kişi derhal yakalandığı yerdeki sulh hâkimine çıkartılmalıdır. Ancak, hakim önüne çıkartma 12 saaatten fazla süreyi gerektiriyorsa, kişi hâkime çıkartılmadan serbest bırakılmalı, kimlik tesbit edilince, elde edilen belgeler, gereksizse yok edilmelidir (StP0 163 c, IV).

İleride tekrar tanımanın diğer bir aracı olarak, şüphelinin fotoğrafı alınır ve suç işleyen kişilere ait önceden alınmış parmak izleri ile olaylarda elde edilen parmak izleri karşılaştırılarak veya suç işleyen kişilerin fotoğrafları tanıklara gösterilmek suretiyle, olayın failinin kimliği tespit edilebilir.

Polisin parmak izi alma ve fotoğraf çekme yetkisini düzenleyen hukuk normları; PVSK 5, PVST 5, Teknik Büro Hizmeti Yönetmeliği gibi normlardır.

IV - Fizik kimliğin tesbiti.

1) Kavram. Şüpheli veya sanığın fotoğrafının çekilmesi, beden ölçüleri, parmak ve ayak izinin alınması, bedeninde yer almış olup, teşhisini kolaylaştıracak diğer özellikleri tespit etmek ve ses ile görüntüsünü kayda almak, fizik kimliğin tesbiti demektir (CMK “2005.5353” 81/1).

2) Fizik kimliğin tesbitinin koşulları: Kanunumuz fizik kimliğin tesbit edilmesi için iki koşul öngörmüştür:

a) Şüpheli veya sanığa isnad edilen suçun üst sınırının iki yıl veya daha fazla hapis cezasını gerektirmesi gereklidir;

b) Şüpheli veya sanığın kimliği belli olmadığından, “kimliğinin teşhisi için”, fotoğraf, parmak izi gibi, teşhisi kolaylaştıracak özelliklerin belirlenmesi gerekli olmalıdır.

Bu gibi hallerde, fizik kimlik tesbit edilebilir (CMK 81/1).

3) Karar verme yetkisi: Fizik kimliğin tesbiti kararını Cumhuriyet savcısı veya hakim verebiliyordu. 2005.5353 numaralı Kanun ile yapılan değişiklikle, yetki sadece Cumhuriyet savcısına verildi, hakim çıkartıldı (CMK “20045.5353” 81/1). Bu yetki kolluğa verilmemiştir.

4) Fizik kimlik bilgilerinin yok edilmesi: İki yıldan fazla hapis cezasını gerektiren suçtan sanık veya şüpheli olanların kimliğinin teşhisi gerekli ise, savcı emri ile alınan kayıtlar, soruşturma ve koğuşturma işlemlerine ilişkin dosyaya konulur.

Koğuşturmaya yer olmadığı kararına itiraz süresinin dolması, itirazın reddi, beraat veya ceza verilmesine kararı verilip kesinleşmesi halinde, bu kayıtlar C. Savcısının huzurunda derhal yok edilir ve bu konuda bir tutanak düzenlenir (CMK “2005.5353” 81/2).

5) Teşhise yarayan kayıtlar: Şüpheli veya sanığın yeniden teşhisini kolaylaştıracak özelliklerinin kayda alınması sözkonusudur. Bu özellikler fotoğraf çekerek, beden ölçüleri alınarak, parmak ve ayak izi alınarak bedeninde yer almış olan diğer özelliklerin tespit edilmesi ve sesi ile görüntüsünün kayda alınması suretiyle sağlanır.

Yeniden teşhis etmek amacıyla bir kişinin kimlik bilgilerinin bu şekilde tesbit edilmesi için, o kişinin suç işlediği konusunda kuvvetli şüphe bulunmalıdır (StPO 163b/1). Alman Kanunu tanıklar bakımından da bu kuralı kabul etmiştir (StPO 69).

6) Kolluğun parmak izi alması: 1 Ekim 2005 tarihi itibariyle halen yürürlükte olan PVSK 5, PVST 5 ve Teknik Büro Hizmeti Yönetmeliği, kolluğun parmak izi alma ve fotoğraf çekme yetkisini düzenlemektedir. Bu hukuk normlarının düzenlediği hususlar, CMK 81’den farklıdır: Kolluğun “suçları önleme” ve “bastırma” görevi çerçevesi içerisinde parmak izi alma ve fotoğraf çekme yetkisi devam etmektedir. Biz bu yetkinin bütün suçlar bakımından gerekli olduğu görüşündeyiz (7).

Ceza Muhakemesi Kanununun düzenlediği tesbit işlemlerinin amacı ise, ileride aynı kişinin yeniden teşhis edilmesinden ibarettir. Amaç farklı olduğu için farklı düzenleme yapılması mümkündür.

Yeni Ceza Muhakemesi Kanunu ile PVSK’daki hükümlerin hukuk sistemi içerisinde birbirleriyle uyumlu olmaları gerekir. Alman Polis Kanunları örnek alınarak kolluğun kişisel verileri kayıt altına alma yetkileri yeniden düzenlenmelidir.

Prof.Dr.Feridun YENİSEY - Bahçeşehir Üniversitesi Ceza Hukuku Öğretim Üyesi
kaynak : Çağın Polisi Dergisi

Bağlantı:
BBcode:
HTML:
Mesaj bağlantılarını gizle
Mesaj bağlantılarını göster

Bir hesap oluşturun veya forumda sizde soru sormak, fikir beyan etmek için oturum açın

Forumda yeni konu açmak veya soru sormak için üye olmanız gerekmektedir

Bir hesap oluştur

Üye değil misiniz? topluluğumuza katılmak için kaydolun
Üyeler kendi konularını başlatabilir ve konulara abone olabilir
Ücretsizdir ve sadece bir kaç dakika sürer

Kayıt

Oturum aç

  • Benzer Konular
    Cevaplar
    Görüntüleme
    Son mesaj

“Makaleler / Dergi Yazıları” sayfasına dön