Bursa'da "Hukuka Uygun" Yakalama

[admin]

Ceza Genel Kurulunun 30 Mart 2010 tarihinde verdiği E. 2010/11-37, K. 2010/66 sayılı karar, kolluğun yakalama konusunda ne kadar iyi yetişmiş olduğunu gösterdiği ve hukuka uygun yakalamanın bir örneğini oluşturduğu için, yeniden yapılanan Çağın Polisi Dergisinin bu sayısına, adı geçen karar hakkında bir inceleme yaparak katkıda bulunmak istedim.

Olay: 12.7.2006 günü Bursa Fatih Sultan Mehmet Bulvarı üzerinde Akuğur Alışveriş Merkezi yanında bulunan Akbank’a ait ATM cihazına dolandırıcılık amaçlı düzenek yerleştirildiği ihbarını alan kolluk kuvvetleri, saat 15:00 sıralarında olay yerine gelmişlerdir. Kolluğun PVSK Ek 6 madde gereğince, ihbar üzerine kendiliğinden harekete geçmek ve olay yerinde gerekli tedbirleri almak yetkisi bulunduğundan, polisin olay yerine intikal etmesi hukuka uygundur.

Polisler çevre güvenliğini aldıktan sonra, olay yeri inceleme ekibinin gelmesini beklemişler, olay yeri inceleme ekibince ATM cihazına yerleştirilmiş olan düzenek üzerinde yapılan incelemede, kart giriş yeri ve çevresine ATM’nin yapısına uygun olarak özel şekilde hazırlanmış, arka tarafına çift taraflı yapışkan bant yapıştırılarak ATM’nin şifre yazılan kısmını görecek şekilde düzenlenmiş olan dijital fotoğraf makinesinin yerleştirildiği tespit etmişlerdir. Etrafı da kolaçan eden polisler, ATM'den yaklaşık 20-25 metre kadar uzaklıkta, düzeneğin yapımında kullanılan bantın aynısının, açılmış ve açılmamış hali ile, yanında “Aroma” ibareli meyve suyu kutuları, boş halde küçük kek ambalajları ve “Akuğur” isimli alışveriş merkezi yazılı bir poşet bulmuşlardır. Bir suç işlenen yerde inceleme yapılması hukuka uygundur. Bu yer aleni bir alan olduğu için, yapılanlar yerindedir. Ancak, bir konut içinde suç işlenmiş olsa idi, kolluğun hakim kararı veya C. savcısının emri üzerine arama yapabileceği bilinmektedir.

Polisler hemen Akuğur Alışveriş Merkezindeki kamera görüntülerini incelemişler ve olay yerinde ele geçirilen malzemelerin, aynı gün saat 11.00 sıralarında 1.70-1.75 boylarında, çok kısa saçlı, kirli sakallı, çene kısmındaki sakalları biraz daha uzun, üzerinde kısa koyu kahve renkli gömlek, mavi kot pantolon, koyu renkli ayakkabı bulunan ve görüldüğünde tanınabilecek bir şahıs tarafından alındığının belirlemişlerdir. Bu bilgiler haber merkezi üzerinden Bursa Polisine duyurulmuş ve kısa bir zaman sonra ekipler, alışveriş merkezinden ayrılırken kamera görüntüsünde tespit edilen kişiye benzer şahıs ile yanında başka bir şahsı olay yerine yakın bir yerde görmüşlerdir. Bunun üzerine, kolluk görevlileri kimliklerini göstererek Yakup ile yanında bulunan arkadaşı Mustafa'yı, CMK 147. maddesindeki yasal haklarını derhal bildirerek, şüpheli sıfatı ile saat 19:00 sıralarında yakalamış ve karakola getirmişlerdir. Kolluğun yolda yürüyen bireyleri durdurma ve kimlik sorma yetkisi PVSK 4A madde ile düzenlenmiştir. Bu yetkinin kullanılabilmesi için, "makul sebep" bulunmalı ve durdurulan kişiye durdurma sebebi bildirilmelidir. Olayda ayrıntılı bir tanımlama vardır (kısa saç, kısa kahveringi gömlek vs). Bu nedenle, kolluğun durdurma yetkisi ve arkasından da suç işleme şüphesinin kuvvetlenmesi halinde yakalama yetkisi vardır (CMK 90/2). Polisler, hukuka uygun bir şekilde, yakaladıkları bu şüphelilere a) suçlamayı, b) susma hakkını, c) müdafiden yararlanma hakkını, ç) yakınlarına haber verme hakkını ve d) sulh hakimine yakalamanın hukuka aykırılığı konusunda başvuru hakkını, hiç vakit geçirmeden, "derhal" bildirmişlerdir (CMK 90/4).

C. Savcısına hemen bilgi verilerek, savcının kararı ile şüpheliler göz altına alınmış (CMK 90/5) ve ayrıca C. savcısının talimatı ile şüphelilerin parmak izleri alınmış (PVSK 5) ve olay yerindeki suç delillerinden alınan parmak izleri ile mukayese edilmiştir. Bu iki parmak izinin birbirleri ile uyuşmadığı görülmüş ve Yakup ile Mustafa'nın olay ile alakasının olmadığı anlaşılmıştır.

Şüphenin ortadan kalkması üzerine, şahısların doktor raporları alınmak suretiyle, saat 21:30’da karakola müdafi olarak çağrılan Av. Ayşe ile birlikte salıverme tutanağı düzenlenmiş ve ilgililer saat 22:15 te serbest bırakılmışlardır.

Tazminat davası: Dolandırıcılık suçu şüphesi ile yakalanıp, işlemler için bir süre karakolda tutulan ve daha sonra salıverilen Yakup, haksız bir şekilde yakalanıp gözaltına alındığı iddiasıyla, CMK 141/1-a hükmü uyarınca 1500 YTL maddi ve 1000 YTL manevi tazminat tazminat talebi ile ağır caza mahkemesinde dava açmıştır. Hukuka aykırı bir şekilde yakalanan kişilerin Devletten tazminat isteme hakları vardır. Fakat somut olaydaki polis tarafından gerçekleştirilen yakalama işlemi, çok iyi yapılmış bir araştırmaya dayanmaktadır. Yapılan araştırmanın verdiği somut olgular, yakalama için varlığı gereken "suç işleme kuvvetli şüphesini" ortaya koyduğu için, polisin yakalama yetkisi doğmuştur. Polis yakalama sırasında da insan haklarına uygun bir şekilde şüpheliye haklarını bildirmiş, C. savcısının emrini alarak gözaltı yapmış ve gene C. savcsının emri ile parmak izi almıştır. Bütün bu hususlar yakalamay hukuka uygun hale getirdiği için, ilgilinin CMK 141/1-a uyarınca tazminat isteme hakkı oluşmamıştır. Gerçekten de, yerel Bursa ağır ceza mahkemesi yakalama olayını CMK nın 141 inci maddesinin 1 inci fıkrasının (a) bendi açısından incelemiş, fakat yakalamanın tamamen hukuka uygun olduğunu saptayarak, davanın reddine karar verilmiştir.

Temyiz aşaması: Bu karar temyiz edilmiş ve neticede Yargıtay C. Başsavcısının itirazı yolu ile Ceza Genel Kurulunun önüne gelmiştir. Dosyayı inceleyen Ceza Genel Kurulu, somut uyuşmazlıkta uygulama olanağı bulunan CMK 141/1-e veya (f) bentleri yönünden, yani yakalanıp tutuklandıktan sonra beraat edenlere tazminat ödenmesi açısından da araştırma ve inceleme yapılması gerektiğine karar vermiştir. Gerçekten, yakalanan ve gözaltına alınan davacı ile ilgili olarak Bursa C. Başsavcılığınca kovuşturmaya yer olmadığı kararı verilmiş ise, ilgilinin tazminat hakkı doğacaktır.. Bu itibarla 30.3.2010 günü yapılan müzakerede Özel Daire onama kararının kaldırılmasına ve yerel mahkeme hükmünün eksik araştırma nedeniyle bozulmasına oyçokluğu ile karar verilmiştir.

Sonuç: İncelediğimiz bu karar, bize polisin hukuka uygun çalıştığını göstermektedir. Başlangıçta mevcut bulunan makul şüpheye dayanarak polisin kişiyi yakalamasında hukuka aykırılık yoktur. Fakat, yapılan kısa bir araştırma, yakalanan kişilerin suç failini olmadığını ortaya koymuş ve kişiler serbest bırakılmışlardır. Fakat, bu iki kişinin bir iki saat kadar özgürlüklerinin kısıtlanması ve suçsuz yere gözaltına alınmaları nedeni ile, gene de Devletten bir tazminat isteme hakları dığmuştur: yakalanan ve daha sonra beraat eden kişilerin tazminat hakkı vardır. Bunun gibi, haklarında kovuşturmaya yer olmadığı kararı verilenlerin de tazminat hakları verdır. İşte bu olayda, ilk yakalama anında C. savcısına bilgi verildiği için, C. savcısının o kişi hakkında soruşturma numarası vererek gözaltı kararı vermesi söz konusu olduğundan, fail olmadığı anlaşılıp, serbest bırakıldığında da, kovuşturmaya yer olmadığı kararı verileceğinden, ilgililer bu nedenle tazminat alabileceklerdir.

Hukuk Devletinin ilk basamağını oluşturan adli kolluk hizmetlerinin, giderek daha çok hukuka uygun bir şekilde yapılması, sevindiricidir ve Türk Adaleti açısından büyük bir kazançtır.

Prof. Dr. Feridun Yenisey - Bahçeşehir Üniversitesi Hukuk Fakültesi
kaynak : Çağın Polisi Dergisi, Haziran 2011