Kolluk Kuvvetlerinde Yolsuzlukların ve Diğer Suç Teşkil Eden Faaliyetlerin Soruşturulması

[admin]

Kolluk kuvvetlerine suçluların yakalanması ve Asayişin korunması amacıyla yasalar çerçevesinde birçok yetkiler verilmiştir. Bu yetkiler büyük bir güçtür. Polis bu görevlerini yerine getirmesi için, sanıkları göz altına alma, sorguya çekme, vatandaşa sorular sorma, delil toplama ve yurttaşlara karşı onların hürriyetlerini zedeleyici bazı hareketlere girişme konusunda polis, legal otoriteye sahiptir.

Bu muazzam gücün yanı sıra gelen şaşmaz zaruretler vardır ki bunlar polisin tamamen tarafsız olarak hareket etmesi ve dürüstlük ve karakter sağlamlığı bakımından örnek teşkil etmesidir.

Polisin hareketlerini dikkatle takip eden gruplar arasında medya, Avukatlar, medeni hakların savunucusu örgütler, hükümetin eylemlerini gözleyen örgütler ve genel kamuoyu bulunmaktadır.

Haklı olarak kamuoyu polisten toplumun koyduğu davranış standartlarına sıkı sıkı uymasını talep eder. Polis memurları kamunun güvenine sahip olma sorumluluğunu kabul ettiğine göre, kamu üyelerinden birisi polisin bu güvenine ihanet ettiği yolunda şikayette bulunduğu zaman bu şikayetin incelenmesini talep etme hakkına sahiptir.

Polisin almaya, alması ve yanından hiç ayırmayacağı şeyi karakter sağlamlığı, itibar ve onur olmalıdır. Halktan bir memur hakkında gelen şikayet onu şahsen bağlar, soruşturmanın takibinde hakkında soruşturma yapılan memurun yanlış yol izlemesi meydana gelen zararın gerekir bir şekilde derinleşmesine yol açar. Soruşturmalar yapılırken suçlamanın arkasındaki gerçeklerin ve suçun işlendiği koşulların ortaya çıkarılması kadar, memurun itibarının korunması da önem taşır. Bu nedenle soruşturmanın açılması ve yürütülmesi için yeterli sebebin mevcudiyetine önem verilmelidir. Başka bir ifadeyle iddianın soruşturmayı meşru kılacak niteliklere haiz olmalıdır.

SORUŞTURMA NE ZAMAN YAPILMALI

Polise tanınan karar verme yetkisinin geniş çaplı, olması nedeniyle, yasaların ve mevzuatın ihlali, teşkilatın politikasına veya genel olanak önceden belirlenmiş standart davranışlarına uymamak soruşturmayı zorunlu kılar. Soruşturmanın açılması veya türü üzerinde karar verilmesi ihlalin çeşidine, ciddiyetine, iddia,sahibinin güvenirliliği ve idari mevzuata bakılarak yapılacaktır.

İHLAL ÇEŞİDİ VE CİDDİYET DERECESİ

YOLSUZLUK;Bir devlet görevlisi tarafından vazifesini suiistimal etmek maksadıyla rüşvet almak gibi usulsüzlüğe karar vermek olarak tanımlanır.

RÜŞVET ise;kendisine itimat edilen bir makamı ispat edilen bir şahısın (devlet memuru gibi) herhangi bir kararı önlemek yada yolsuzluk sayılan eylemleri gizlemek karşılığında verilen veya vaad edilen bedel, ödül veya hediye yada ihsan olarak tanımlanmaktadır.

Yolsuzluk yapmak çok ciddi bir vazifeyi suiistimal olduğu için diğer usulsüzlüklerden ayrı olarak ele alınır. Yolsuzluk gerek T.C.K.’na ve gerekse de E.Ö.D.T.’ne göre suç sayıldığından soruşturması bu yolda yapılır.

USULSÜZLÜK usulsüzlüğün muhtelif çeşitleri ve dereceleri vardır ve bunlar için de farklı soruşturma çeşitleri ve dereceleri uygulanır. Ne tip bir soruşturma açılması gerektiğine karar verirken, dikkate alınması gereken noktalar, bu yolsuzluğun kasıtlı olarak çıkar karşılığımı muhakeme yanlışlığı sonucu mu yoksa yanlışlık eseri olarak mı yapılmış olduğudur.

KASITLI OLARAK YAPILAN YOLSUZLUK;Yasalara veya direktiflere aykırı bir davranışın kasıtlı olarak yapılması, yada memurun hiç yetkili olmadığı bir eylemi kasıtlı olarak yapması şeklinde olur.

MUHAKEME YANLIŞLIĞI SONUCU YOLSUZLUK; Bir memurun yapmaya yükümlü olduğu veya yapmasına izin verilen bir görevi, usule aykırı ve ihmalkar bir şekilde yapmasıdır.

YANLIŞLIK ESERİ YAPILAN YOLSUZLUK;Bir memurun yasalar veya direktifler uyarınca yapması beklenen bir eylemi yapmaması veya sorumluluğu yerine getirmemesi tarzında ortaya çıkar.

Kasıtlı yapılan yolsuzluklar idari soruşturmanın derhal başlatılmasını gerektirir.Muhakeme yanlışlığı sonucu olan yolsuzluklar genellikle Emniyet Teşkilatının sahip olduğu karar verme otoritesinin kötüye kullanılması şeklinde tezahür eder ki çoğu zaman yetersiz eğitim yada direktiflerinin açık olmamasının sonucudur. Bu durumda soruşturma başlamadan önce bir ön soruşturma yapılması ve muhakeme yanlışlığından ortaya çıkan yolsuzluk ve usulsüzlüklerin nedenlerinin araştırılması yerinde olur.

İTHAM KAYNAĞININ GÜVENİLİRLİK DERECESİ; Teşkilat mensupları aleyhindeki iddiaların genelde üç kaynağı vardır;

HARİCEN GELEN İDDİALAR;Polis memurlarımız görevleri gereği toplumun her kesiminden insanlarla çelişkili durumlara düşebilirler. Bu çelişkiler sonucu medeni hakları kısıtlanabilir, para cezası ödeme zorunda kalabilirler. Vatandaşlar bu çelişkiler sonucu da utanç verici bir duruma düşmüş olabilir. Böyle durumlarda insanlar genellikle ilk olarak polis memurlarını suçları kabahati üzerinden atmak, utançtan kurtulmak kendilerini temize çıkarmak amacıyla bu şahıslar kendilerini işgüzar polisin hışmına uğramış, masum mağdur olarak göstermeye çalışırlar ve üstelik bu durum da kendilerine destek olacak eş dost akraba hatta dışardan insanlar bulabilirler. Polisle olumsuz bir ilişki içinde karşılaşan insanların suçlayıcı ifadeleri sonucunda dahili soruşturma birimleri hadiseye karışır. Bu durumda tam bir soruşturma başlatılmadan önce itham kaynağının güvenirliliğinin tespiti amacıyla bir ön soruşturma yapılmalıdır.

DAHİLEN GELEN İDDİALAR;Kolluk kuvvetleri Teşkilatında da diğer tüm kamu örgütleri gibi, personel arasında muhteliflikler ve komplolar içerirler. Bu nedenli teşkilat dahilden kaynaklanan iddiaların soruşturulmasına başlamadan önce bu iddiaların iyice incelenmesi zorunludur.

Dahili iddiaların genellikle üç kaynağı vardır;emrinde çalışanlardan, beraber çalışanlardan ve üslerinden gelen iddialar. Bu iddiaların bazıları ilk elden gerçek bazıları da rivayet halinde olabilir.

Emri altında çalışan birinin yaptığı ithamlar incelenirken, bu kişiyle üsttü arasındaki ilişkilere de yakınen bakarak, şikayet sahibinin güvenilirliğini tespit etmek gerekir. Genellikle bu tip şikayetlerin temelinde emri altında çalışan memurun performansı rol oynamakla birlikte; yalnız bu noktadan hareketle yapılan şikayeti geçersiz saymakta yanlış olur.

Bir polis memurunun kendi iş arkadaşları da ithamda bulunabilir. Aynı şekilde bu durumda da, bu memurlar arasındaki mesleki ilişkilerin incelenmesinde yarar vardır. Bu tip şikayetlerin motivasyonu kolayca görülemeyebilir.

Öte yandan bazı iddialarda, Teşkilata istihbarat temin eden muhbirin verdiği enformasyonun bir parçası olarak ulaşabilir. Bu durumda yalnız muhbirin güvenirliliği değil bu ithamla ilgili bir hesabı olup olmadığı da önemlidir.

KİMLİĞİ BİLİNMEYEN (ANONİM) OLARAK YAPILAN İDDİALAR; Gerek vatandaşların ve gerekse meslektaşların korku yüzünden anonim olarak iddialarda bulunmaları olağandır. Bu iddiaların güvenirliliği en az olmakla beraber, salt anonim olmaları nedeniyle tamamen hesaba katılmamaları da yanlış olur. Özellikle yer, zaman ve şahıs ismi belirtilen iddiaların behemehal incelemeye tabi tutulmaları gerekir.

GÜVENİLİRLİK TESTİ; İtham sahibinin motivasyonunu inceledikten sonra, itham kaynağının güvenilirliği başka yoldan test edilir. En iyi test, gizli kamera veya dinleme cihazı kayıtları yapmaktır. Ama bu itham kaynağının rızasıyla mümkündür. Kaynak bu yola rıza göstermez ama iddiasının doğruluğunu kanıtlamak için poligrat tespiti almaya istekliyse bu alternatifte dikkate alınmalıdır. Eğer itham konusu cezai bir eylemse o zaman poligrat testi yapmadan önce savcıya danışılmalıdır.

İthamı yapan şahıs birlikte çalışmaya yada poligrat testine rıza göstermekse, iddiasını destekleyecek başka delilden veya tanıklar ibraz etmesi istenilmektedir. İddiasını doğrulamak yolunda ne kadar isteksiz davranırsa, iddiasının güvenilirliği de o kadar kuşkuludur.

İDDİANIN GEÇERLİLİĞİ;Bir soruşturmanın başlatılmasından önce o iddianın geçerliliğinin değerlendirilmesi gerekir. Bu ithamın türü ve kapsamının incelenmesi işlenen suçun ciddiyetine ve ithamı yapan kaynağın güvenirliliğine bağlıdır. Bu geçerlilik değerlendirmesi bazen yalnızca o suçun işlendiği saate o polis memurunun görevli olup olmadığının tespiti kadar basit de olabilir. O yolsuzluk eyleminin yer alıp almadığını gösterecek delile ihtiyaç gösterecek kadar karmaşık da olabilir.

İddia edilen eylemin meşru bir izahı olabileceği de gözden kaçırılmamalıdır. Çünkü iddia sahibi, bu tür eylemin yasalar ve mevzuat çerçevesi içinde mümkün olduğunu bilmeyen biride olabilir.

Kaynaklar:
1- T.C.K, C.M.U.K., E.Ö.D.T.
2- Teftiş ve Soruşturma Yönergesi
3- Kriminal, Hukuk, Yönetici Formu

T.Fikret SARISÖZEN - Polis Başmüfettişi, 1.Sınıf Emniyet Müdürü
kaynak: Çağın Polisi Dergisi